Διατροφη

Ιστορία του ψωμιού

Το ψωμί σαν αρχετυπική τροφή αποτελεί κοινή συνήθεια των ανθρώπων μέσα στους αιώνες σ’όλη τη γη. Ανάλογα με τα προϊόντα κάθε τόπου, την κοινωνική ζωή, τις θρησκευτικές αντιλήψεις, τις ανάγκες των ανθρώπων, αναπτύχθηκε ένας πολιτισμός αρχέγονος, ο πολιτισμός του ψωμιού.

Βασική καθημερινή τροφή, βασική για τη θρεπτική της αξία κινητοποίησε την ευρηματικότητα των ανθρώπων.

Έτσι δημιουργήθηκαν ψωμιά από σιτάρι,κριθάρι,σίκαλη και άλλα δημητριακά.

Δημιουργήθηκαν ψωμιά περίπλοκα αρωματισμένα με βότανα και μπαχαρικά, με σπόρους ανάλογα με τις διατροφικές συνήθειες κάθε κοινωνίας, άλλα και απλά ψωμιά με απλά υλικά εξίσου νόστιμα. Επίσης ψωμιά σε διάφορα σχήματα, μικρά ή μεγαλύτερα, σε σχήμα κουλούρας κ.α.

Ως προς τον τρόπο ψησίματος οι πιο συνηθισμένες μορφές ήταν :

  • κλιβανίτης άρτος που ψήνεται στον κλίβανο,
  • εσχαρίτης άρτος που ψήνεται στη σχάρα,
  • πλατύς που τον τοποθετούσαν σε ειδικό δοχείο,
  • αποπυρίας ο ψημένος στα κάρβουνα,
  • αλειφαλίτης κατά τη διάρκεια του ψησίματος τον άλειφαν με λάδι,
  • διπυρίτης άρτος , έτσι ονομάζουν οι Μινωίτες το ψωμί που έψηναν δυο φορές με αυτό τον τρόπο διατηρούσαν το ψωμί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αυτό το ψωμί, κομμένο κατάλληλα είναι το παξιμάδι.

Το ψωμί που ζύμωναν για παξιμάδι το χάραζαν πριν το φουρνίσουν. Όταν ήταν έτοιμο το έκοβαν όπως το είχαν χαράξει και το ξαναφούρνιζαν. Το κομμάτι του παξιμαδιασμένου ψωμιού λέγεται ντάκος.

Το στρογγυλό μικρο παξιδιασμένο ψωμί το χάραζαν γύρω γύρω μετά το πρώτο ψήσιμο το χώριζαν σε δυο κομμάτια (καύκαλα) και τα ξαναέβαζαν στο φούρνο. Γίνεται θαυμάσια τροφή για μικρούς και μεγάλους αντικαθιστά ή συμπληρώνει το φρέσκο ψωμί.

Σήμερα που οι άνθρωποι περισσότερο από παλιότερα ενδιαφέρονται για υγιεινά πρότυπα, το παξιμάδι έχει μια ξεχωριστή θέση στην παλέτα της διατροφής. Φτιαγμένο από απλά υλικά, δημητριακά με τις άφθονες φυτικές ίνες, απαραίτητες για τον ανθρώπινο οργανισμό, βοηθούν στην καλή λειτουργία του εντέρου. Περιέχουν ακόμα πολλές βιταμίνες, κυρίως του συμπλέγματος Β, απαραίτητες για την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος. Ακόμα το παξιμάδι δίνει και κυρίως πλήθος άλλων χρήσιμων στοιχείων.

Το παξιμάδι, αποτελεί γαστρονομικό σήμα κατατεθέν της ελληνικής διατροφής. Σήμερα έχει κατακτήσει την gourmet κουζίνα, ενώ θεωρείται ιδανικό συμπλήρωμα μιας ισορροπημένης δίαιτας.

 

Τα είδη του Παξιμαδιού

Σήμερα, μια βόλτα στους φούρνους δείχνει ότι το παξιμάδι παραμένει βασικό αγαθό της διατροφής μας. Οι αρτοποιοί παρασκευάζουν πολλά και διαφορετικά παξιμάδια. Στην Κρήτη, τα συναντάμε σε όλα τα σχήματα και μεγέθη. Οι βασικοί, τύποι παξιμαδιών είναι τρεις και καθορίζονται από την πρώτη ύλη που έχει χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή τους. Έτσι, έχουμε τα κριθαρένια (κρίθινα) παξιμάδια, τα σταρένια και τα σικάλεως. Βέβαια, αυτοί οι τύποι παξιμαδιών, ανάλογα με τη διαδικασία παραγωγής και επεξεργασίας της πρώτης ύλης τους, διατίθενται και σε εκδοχές ολικής άλεσης, με περισσότερες ίνες.

Πώς μας ωφελούν

Τα παξιμάδια έχουν υψηλή θρεπτική αξία. Ανάλογα με την πρώτη ύλη από την οποία παρασκευάζονται, μας προσφέρουν πλήθος θρεπτικών συστατικών.

Σικάλεως

Τα παξιμάδια σικάλεως αποτελούν εξαιρετική πηγή βιταμινών του συμπλέγματος Β. Παράλληλα, περιέχουν μαγνήσιο, μαγγάνιο, σελήνιο, αμινοξέα (όπως η τρυπτοφάνη), φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικά συστατικά (όπως λιγνάνες και σελήνιο).

Κριθαρένια

Τα κριθαρένια παξιμάδια περιέχουν βιταμίνες του συμπλέγματος Β, με κυριότερες το φυλλικό οξύ και τη βιταμίνη Β6, φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικά, πυρίτιο (συμβάλλει στην ανάπλαση και προστασία των οστών μας), χρώμιο (η επαρκής πρόσληψή του σχετίζεται με καλύτερο έλεγχο του σακχάρου για τους διαβητικούς), αμινοξέα, μαγνήσιο και φώσφορο. Το κριθάρι, επειδή έχει λιγότερη γλουτένη από το σιτάρι, ξεραίνεται γρηγορότερα και διατηρείται περισσότερο.

Σταρένια

Το σιτάρι αποτελεί ένα από τα βασικότερα συστατικά της ελληνικής διατροφής. Περιέχει πρωτεΐνες και αμινοξέα, με κυριότερη την τρυπτοφάνη. Η τρυπτοφάνη είναι απαραίτητη για τους εφήβους και τα παιδιά που βρίσκονται στην ανάπτυξη, αλλά και για τους αθλητές και τα άτομα τρίτης ηλικίας. Το σιτάρι, επίσης, είναι πλούσιο σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, φυτικές ίνες, καθώς και μαγνήσιο και μαγγάνιο (αναγκαία για τη λειτουργία των ενζυμικών μας συστημάτων και την παροχή ενέργειας), τα οποία είναι απαραίτητα συστατικά για τα άτομα που έχουν έντονη καθημερινή δραστηριότητα και για τους αθλητές.

Για όλες τις ώρες της ημέρας 

Τα παξιμάδια μπορούν να συμπληρώσουν ιδανικά κάθε γεύμα στη διάρκεια της ημέρας.

Δυναμωτικό πρωινό

Η περιεκτικότητά τους σε υδατάνθρακες, φυτικές ίνες και βιταμίνες μάς δίνει ενέργεια, βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του εντέρου και προετοιμάζει τον οργανισμό για τη σωματική και νοητική εργασία της ημέρας.

Ιδανικό σνακ

Αποτελεί εύκολη και πρακτική λύση για ενδιάμεσο σνακ, καθώς έχει λίγες θερμίδες και βοηθά το σάκχαρο αίματος να διατηρείται σε καλά επίπεδα.

Πλήρες μεσημεριανό

Ένα ιδανικό γεύμα θα πρέπει να είναι πλήρες σε θρεπτικά συστατικά (πρωτεΐνες, λιπαρά, υδατάνθρακες). Το παξιμάδι και η σαλάτα ενός γεύματος καλύπτουν ιδανικά την αναλογία των υδατανθράκων που πρέπει να έχει το βασικό γεύμα της ημέρας.

Υγιεινό κι ελαφρύ βραδινό

Ένα ελαφρύ γεύμα -ιδιαιτέρως το βράδυ- θα πρέπει να περιέχει τροφές φτωχές σε λίπος με λίγες θερμίδες, ώστε να είναι πιο εύπεπτες. Το παξιμάδι, σε συνδυασμό με λίγο τυρί, ντομάτα και ελιές είναι ό,τι πρέπει για ένα ελαφρύ, νόστιμο και ταυτόχρονα χορταστικό βραδινό.

Ντάκος
Μπορεί σήμερα το πρόγευμα στην Κρήτη να μην είναι κριθαρένιο παξιμάδι βουτηγμένο στο κρασί, όπως ήταν πριν από δύο γενιές, συνεχίζει όμως να κατέχει ξεχωριστή θέση στην ελληνική κουζίνα.

Εκτέλεση: Ραντίζετε τα παξιμάδια με μια κουταλιά ελαιόλαδο και στρώνετε από πάνω τριμμένη ντομάτα. Πασπαλίζετε με αλάτι, ρίγανη, προσθέτετε λίγο ακόμη ελαιόλαδο και σερβίρετε.